Salon-Sokak İkilemi Üzerine Bir Deneme

Korona virüsünün evlere hapsedebildiği serbest meslek erbabı rehber meslektaşlarımız bugünlerde post-korona dönemini tahlil etmekle meşgul. (Hapsedebildiği dedim çünkü sanayi üretimimizin durmaması için hükümet-sermaye ve iş çevreleri işçileri salgına rağmen fabrikaya götürmekte beis görmüyor) 

Salgın hastalığa ilişkin olarak alınan sıkı tedbirlerin gevşetileceği günleri sanki normal hayata hemen dönülecekmiş gibi algılayan da var; seyahat trendlerinin ve bilcümle seyahat alışkanlıklarının koronalı dönemde değişeceği algısına sahip olanlar da. Anlaşılacağı üzere herkesin işlerin bir nebze normalleşmesi yönünde yoğun bir isteği var. Tabii ki anlaşılır bir durum. Kolay değil herkesin kenarda birikmiş parası yok. Borçlu olanlar, taksit-kredi ödeyenler, kira ödeyenler vs.

Korona kriziyle beraber tüm etkilenen sektörler gibi turizm sektörüne de hükümet tarafından bir “destek “paketi veya “can suyu” paketi veya “işe devam” kredisi adlarıyla çeşitli “destekler” sunuldu. Tabii destekten amaç sektörün varlığını sürdürebilmesi için bir nebze de olsa bir maddi yardım yaparak işlerin devamını sağlamaktı. Ancak  bu “destekler” görüldüğü gibi karşılıksız değildi kredilerin faizleri, masrafları vs. talep ediliyordu. Hem de krizin ne kadar süreceği bilinmezken. (Yüzyılın başındaki İspanyol gribi pandemisinin 2 yıl sürdüğünü de belirtelim bu arada; aşı çalışmalarının da en erken Şubat 2021'de sonuçlanacağı öngörülüyor.)

Gelişmiş veya zengin ülkelerdeki gibi “sevgili vatandaş; hesap numaranı ver de hesabına para yatırayım” şeklinde ne yazık ki olmadı durumlar.

Bu süreçte Rehber kamuoyu da başta meslek örgütünden buna benzer bir destek bekledi. Hatta bunun bir kredi değil de bir hibe şeklinde olmasını bekledi. Meslek birliğinin kendisinin anlaşılan maddi destek verecek gücü yoktu. Sonrasında ise Bakanlık nihayet rehberlere yönelik bir kredi verileceğini duyurdu. Kredi idi bu yani hibe değil. Üstelik masrafını da faizini de istiyordu. Aslında tüm kamu/özel bankalarının verdiği türden bir krediydi bu. Yine de cefakâr rehber kamuoyu buna da şükür dedi ve başvurularını yaptı. Tabi meslekte pasif olanlara yönelik değildi bu kredi adımı sadece çalışma kartını almış olanlara idi. (Faal-eylemli)

Devlet nezdinde meslek birliğimizin ve meslek odalarımızın bilinilirliği-tanınırlığı- dikkate alınırlığı ne yazık ki istenilen düzeyde değil. Bunu özellikle kamu yönetimindeki yetkili memurlara kanunumuzu her gün anlatan ama sonuç alamayan oda/ birlik yöneticilerimize sorabilirsiniz. Her kaymakama, her turizm müdürlüğü çalışanına herkese anlatırlar ancak yine de anlatamazlar.

Buna gerekçe olarak rehberlik ediminin bir emek yoğun faaliyet olmasını; artı değer - sermaye yaratmadığı için seyahat acenteciliği veya otelcilik sektörüyle sıkı sıkıya bağlı olsa da kişisel emek gerektiren bir iş olduğunu söyleyebiliriz.  İşimizin karakteristik özelliği kişisel entelektüel birikim, yabancı dil bilgisi ve tecrübelerimiz ölçüsünde hizmet üretmemizdir.
 Bu hizmet başka bir sermayedar zümrenin getirmek için yatırım yaptığı, başka bir zümrenin  konaklama tesisinde kalan ve yine başka bir zümrenin aracında seyahat eden yerli/ yabancı turistlere bu işin yapılmasıdır. Hem de turisti getirenle sözleşme yaparak yapılmasıdır. Yani grift bir iştir. Devlet bizimle ilgilenmez. Hatta sermaye gruplarının bize karşı yürüttüğü kampanyalardan etkilenir. Bu duruma her vurgu yaptığımızda kendi meslektaşlarımızca hep eleştirildik.

Devletler meslek gruplarını; onlardan elde edeceği fayda (vergi- döviz girdisi- yatırım) nispetinde konumlandırır.

Turizm sektörü içerisinde sermaye koymayan, yatırım yapmayan (meslektaşlarımızın kendilerine yaptıkları yatırımları saymıyorum) ve artı değer üretmeyen tek meslek koluyuz. Varlığımız kanun yoluyla zorunlu hale getirilmiş. Soğukkanlılıkla kendimizi çok da aşırı önemsemeden mesleki haklarımızı nasıl koruruz, nasıl geliştiririz, krizlerle nasıl başa çıkarız hesabını kendimizi merkeze alarak yapmamız şart. Bizim meslek olarak hiç kimseyle aynı gemide olmadığımız görmemiz lazım. Yaklaşık 8000 eylemli üyesi olan mesleğin kalıcı gelirler elde ederek üyelerini koruyabilmesi gerekir. Eğitim gezilerinden, yabancı dil sınavlarından, çalışma kartlarından milyarlar toplamakla olmaz; bu gelirleri daha da büyütecek projeleri geliştirmemiz gerekir. Üstelik çok da bilinmez şeyler değil bunlar. İstenirse rehberden değil acenteden bile sözleşme başına matbu bir ücret alınsa yılda milyonlarca lira tasarruf edilir. Rehber kamuoyuna da lisanı münasiple anlatılırsa kimse itiraz da etmez. Yeter ki rehberlerin faydasına bir adım atılsın…

Bu görüşlerimden dolayı beni eleştiren meslektaşlarımız; ki her biri salon-insanıdır; kendilerini benim gibi düşünenlerden her zaman daha üstün görmüşlerdir. Bu üstün görme durumunu ise hep bir sosyolojik sebebe bağlama ihtiyacı göstermilerdir. Kimi zaman seçkin okullardan mezun olunmaması, kimi zaman muazzam yabancı operatörlerin seçkin işlerinde çalışmama, kimi zaman da yurt dışında yabancı dil öğrenilmiş olmasını gerekçe göstermişlerdir. Onlara göre Meslek hakları Bakanlık koridorlarında bürokratlarla veya Türsab Bürokrasisi ile otel lobilerinde halledilecek bir durumdur. Oysa mesleğimizin en avantajlı tarafı halk ile yüz yüze olmamızdır. Yani yerli ya da yabancı olsun çeşitli meslek gruplarından turist müşterilerimiz oluyor. Doktorlar, avukatlar, mühendisler, vs. Onların meslek örgütleri ile bizim meslek örgütlerimizin biraya gelmesi daha kolay değil midir? Onların dertlerine sorunlarına ortak olmak bizim de dertlerimize onları ortak etmez mi? Bizim meslek birliğimiz şu günlerde tüm sağlık örgütlerinin kalbini kazanacak jestler yapamaz mı? Nedir bu salonlara-otel lobilerine tıkılı kalmak? Tüm işçilerin ücretli izin yapılması bizim için de halk sağlığı açısından da elzem değil midir? Çocuk işçilerin hakları turist rehberlerini ilgilendirmez mi? Salda gölünde yapılan tahribat bizi ilgilendirmez mi?  Hasankeyf’in 50 yıllık bir baraj yatırımı uğruna yok edilmesi işimizle ilgili değil midir? Kapalı kapılar ardında acenteciler örgütünün rehberlik eğitimini bakanlıktan kendilerine verilmesini talep ediyor; bir basın açıklaması yapılamaz mı?  Kadın cinayetlerine son verilmemeli mi? Jeotermal kaynak araması yapmak için Afrodisias tehdit edilebilir mi? Beyşehir Gölü imara mı açılıyormuş? 

Ülkemizin tüm kültürel, doğal, tarihi kaynakları işimizi icra ederken anlatıma değer oluyor da korunmasına gelince mi bizim ilgimiz dışında oluyor? Çok mu siyasi olmuş oluruz? Yaşamak siyasi olmayı gerektirir… Duruş ve prensip sahibi olmak başlı başına bir siyasettir… Biz dik duralım başkalarından bize ne? Bence renksiz, vizyonsuz, görüşsüz ve işlevsiz olmaktan iyidir… (Hayır görüşsüz olduk da bir payemiz mi oldu???  Avantajı mı oldu?)

Titreyip kendimize gelmeliyiz. Halkımızla; diğer emek paydaşlarıyla ortaklaşmalıyız. Doğal alanlarımızın korunması, ranta değil üretime dayalı bir ekonomiye sahip olmak, betona değil yeşile yatırım yapmak, harika bir eğitim sistemi,  çocukların korunması, kadınların korunması, sosyal açıdan zayıfların korunması, adalet ve eşitlik taleplerine ortaklaşmadan halkın bir parçası olamayız. Salonlarda, otel lobilerinde kalırız. O yüzden emeğe sahip çıkalım… Yaşasın 1 Mayıs…